MESLEĞE YENİ BAŞLAYAN DENETÇİLERİN MESLEKİ GELİŞİMLERİ ÜZERİNE...
11.10.2025
İç denetim görevi her meslek gibi kutsal; prensipleri uluslararası standartlara göre belirlenmiş, teorik ve üstat - muavin ilişkisi çerçevesinde uygulamada öğrenilen bir meslektir.
İcra edenler tarafından çok iyi bilinmektedir ki bu meslek için çeşitli sertifikasyonlar bulunmakta olup, bunun en bilineni Certified Internal Auditor (CIA) sertifikasıdır. Bu sertifikanın hazırlık sürecinde, mesleki açıdan teori ve uygulamaya yönelik olan bir çok bilgi, aday tarafından edinilmektedir.
Bu ve diğer sertifika programları adayda önemli bir anlayış - kavrayış sağlamakla birlikte, görev yapılan kurum hakkında, sektör hakkında ve hatta denetim bölümünün geçmiş çalışmaları hakkında birim içi oryantasyon programlarının bulunması, yoksa oluşturulması, mesleğe yeni başlayan denetçiler bakımından çok faydalı olacaktır. Bu oryantasyon programları, bir kaç gün gibi kısa süreli değil, işle birlikte yürüyebilecek şekilde bir kaç haftalık sürece yayılabilir. Bu programların belirli periyotlarda güncellenmesi faydalı olacaktır.
Mesleki yeterlilik hususunda Görmen[1], 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun ve “İç Denetçilerin Çalışma Usul ve Esasları Hakkındaki Yönetmelik” kapsamında ilgili maddelere atıf yapmaktadır.
5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nda[2] “İç Denetçinin Nitelikleri ve Atanması” başlıklı kısımda eğitim programına yer verilmekte olup, eğitim programında; denetim, bütçe, mali kontrol, kamu ihale mevzuatı, muhasebe, personel mevzuatı gibi alanlara değinilmektedir.
İç Denetçilerin Çalışma Usul ve Esasları Hakkındaki Yönetmelik[3] ise iç denetim tekniklerine, muhasebe bilgisine, görev alanıyla ilgili mevzuat bilgisine, kamu idarelerinin hedefleriyle ilgili bilgi ve analiz yeteceğine, iletişim kurabilme ve göreviyle ilgili yazılı ve sözlü iletişim yeteneğine, inceleme ve soruşturma konuları ile ilgili farkındalığa, yönetsel ve iç kontrole yapısına yönelik geliştirici çözüm ve öneriler sunma yeteneğine, performans verilerinin değerlendirilmesi ve denetimi konusunda bilgi sahibi olmaya, risk yönetimi ve alt bileşenleri konusunda bilgi sahibi olmaya, istatistiki yöntemleri kullanma ve analiz bilgisine ve kamu idarelerinin otomasyon sistemi ile ilgili bilgi sahibi olmaya işaret etmektedir. Yine bu mevzuatta, her üç yıllık periyotta en az yüz saat meslek içi eğitim verilmesi gerektiği belirtilmektedir. Buna ek olarak, yılda en az bir defa kurs, seminer ve benzeri etkinliklere, yeni başlayan denetçilerin intibak eğitimlerine ve sertifikasyon hazırlık eğitimlerine yer verilmektedir.
Institute of Internal Auditors[4] (The IIA) ise yetkinlik durumunu dört ana başlıkta ve matris yapıda analiz etmektedir. Bu dört ana başlığı giriş, orta ve ileri seviyede kavramış ve uygulamış kişiler farklı yetkinlik seviyesinde konumlanmaktadır. Detay için ilgili kaynak incelenebilir.
Yenilenen Uluslararası İç Denetim Standartları[5] da geçmişte olduğu gibi yine eğitim hususuna yoğun bir şekilde değinmektedir. Bu eğitimler üstat - muavin çerçevesinde olabileceği gibi, bilimsel etkinlik şeklinde de yapılabileceğine atıf yapılmaktadır. Detay için ilgili kaynağın incelenmesi tavsiye edilmektedir.
Yukarıdaki hususlardan hareketle, genel bir değerlendirme yapmak gerekirse:
Mesleğe yeni başlayan iç denetçilere görev yapılan kurum ve sektör ile ilgili temel bilgilerin ve iç denetim ile ilgili temel hususların, prensiplerin ve meslek bilincinin aktarımının yapılması,
Bununla birlikte personelin kendi istek ve ilgisi ile iç denetim bölümü stratejilerinin örtüştürebileceği şekilde iç denetim alanında kendilerine neler katabileceklerinin (kendini gerçekleştirme fırsatlarının) paylaşılması,
Fırsat oldukça, üstat - muavin paylaşımı çerçevesinde bilgi ve deneyim paylaşımının yapıldığı toplantıların organize edilmesi,
Bölüm içi vaka ya da konu bazlı dönemsel hatırlatma ve bilgilendirmelerin yapılması,
Üstat nezaretinde izleme şeklinde ilk görevlere dahil edilmeleri, paylaşımcı yaklaşımlarla, tecrübe ve bilginin yeni nesile aktarımının sağlanması,
Belirli bir süre sonra uzmanlık alanlarına yönelik ayrımların değerlendirilmesi ve bu alanlarda özel eğitimler (iç ve dış eğitimler) almalarının (hem mesleki hem sertifikasyon eğitimleri) sağlanması,
Görev yapılan kurum ve sektör ile ilgili bilginin derinleşmesi ile birlikte, Uluslararası İç Denetim Standartlarının kavranmış olması ve bu anlayışın işin icrasına yansıtılmasının sağlanmasına yönelik eğitimlerin verilmesi,
Uzmanlık aşamasından itibaren teorik ve pratik anlamda yeterli bilgiye sahip olması hedeflenebilir.
Ek olarak, bir kısmı yukarıda da belirtilen şu alanlarda verilecek eğitimler fayda sağlayabilecektir:
- Muhasebenin temel işleyişi
- Finansal analiz,
- İş, ticaret, kıymetli evrak, icra - iflas, vergi, borçlar hukuku gibi temel hukuk alanları; görev yapılan sektör ile ilgili mevzuat,
- İlgili vergi mevzuatı.
Denetim alanında BT yoğunluklu çalışmaların da icra ediliyor olması nedeniyle BT ile ilgili eğitimlerin de (özellikle bazı yazılımların kullanımına yönelik eğitimlerin) fayda sağlayacağı belirtilebilir.
Mesleki etkinliklere katılımın teşviki de bu noktada önemlidir.
Şüphesiz bunlarla sınırlı da kalınmayabilir. Denetim bölümü içinde yukarıdan aşağıya çift yönlü iletişim ortamının sağlanmış olması; yine kurum içinde diğer bölümlerden kendi alanları ile ilgili derinlemesine bilgi alınması maksadıyla iletişim olanaklarının tesisinin faydalı olduğu kanaatindeyiz. Bu noktada iç denetim bölümlerinin geri durmaması ve aynı gemide olma bilinciyle işbirliği yapılmasının, mesleğe yeni başlayan denetçilerin ilerleyen dönemde bu bölümlerde icra edecekleri görevler esnasında, onlara, iletişim bakımından fayda sağlayabileceği söylenebilir.
Saygılarımızla.
DİPNOT ve KAYNAKÇA
[1] Murat GÖRMEN, Kamuda İç Denetim Görevine Yeni Başlayan İç Denetçileri Geliştirmeye Yönelik İşyerinde Öğrenme Çerçevesi Önerisi, Muhasebe ve Denetime BAKIŞ, Ocak 2023, ss.297-318, s.303.
[2] Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=5018&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5, Erişim Tarihi: 11.10.2025.
[3] Resmi Gazete, Karar Sayısı: 2006/10654, 12 Temmuz 2006 Çarşamba, Sayı 26226.
[4] The IIA, İç Denetim Yetkinlik Çerçevesi, https://www.tide.org.tr/file/documents/pdf/ic_Denetim_Yetkinlik_Cercevesi.pdf, Erişim Tarihi: 11.10.2025.
[5] The IIA, Uluslararası İç Denetim Standartları, Çev: Türkiye İç Denetim Enstitüsü, 9 Ocak 2024, https://www.tide.org.tr/file/documents/pdf/2024-7726-GUI-Global-IA-TURKCE.pdf.